Տավուշի մարզի Կողբ գյուղը գտնվում է Երևանից 195 կմ հեռավորության վրա՝ Հայաստանի Հանրապետության հյուսիս-արևելքում` Կողբ գետի ափին։ Բնակավայրի հարավ-արևմուտքում Գուգարաց լեռնաշղթան է ձգվում ՝ բաժանված Կոզմանի լեռնաբազուկով։ 2016թ.-ին համայնքների խոշորացման հետևանքով Կողբին է միացել Զորական համայնքը։ Կողբ համայնքի ղեկավարն է Արսեն Աղաբաբյանը:
Կողբը հայոց հնագույն բնակավայրերից է։ Ըստ գրավոր հիշատակումների Կողբը 1700 տարվա պատմություն ունի։ Ներկայիս բնակիչների մեծ մասը տեղաբնիկներ են։ Դեռևս պատմական ժամանակներից նրանց նախնիները ապրել են այստեղ: Գյուղացիների մի հատվածը 1800-ականներին տեղափոխվել են այստեղ Ղարաբաղից։ Մյուս հատվածը Անիի կողմից, բայց դա շուրջ 1000 տարվա պատմություն ունի: Բնակավայրը պատմական աղբյուրներում հիշատակվում է Կողբաքար, Կողբափոր անվանումներով։ <<Կողբ>> բառը հայերեն <<ամրոց>> բառի հոմանիշներից է։ Ըստ կողբեցիների <<Կողբ>> բառը հապավում է՝ կադրեր, որոնք ղեկավարում են բոլորին:
Կողբի վարչական տարածքը կազմում է 5000 հա։
Ըստ Մովսես Խորենացու Կողբափոր գավառը գտնվել է Գուգարաց բդեշխության կազմում և հիմնվել է Մեծ Հայքի հյուսիսային սահմանները պաշտպանելու համար։ Կողբը մոտ 17 կմ սահմանային տարածնքեր ունի հարևան Վրաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանի հետ։
Շուրջ 500-600 տարի առաջ գյուղը ավելի հյուսիսում է գտնվել, բայց 1200թ.-ին ուժեղ երկրաշարժի պատճառով տեղափոխվել է ներկայիս տարածք։ Գյուղի հին բնակատեղիում պահպանվել է կիսաավեր եկեղեցի ՝ 10-11-րդ դարերի։ Գյուղի բարձունքներից մեկի վրա պահպանվել է Մշկավանքը։
Կողբի հուշարձանները համալրվել են մերօրյա կառույցներով։
Ահա Սուրբ Հովհաննես եկեղեցին, որը կառուցվել է կողբեցի Հովիկ Աբովյանի կողմից։
Սա Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչն է, որը սկսել է գործել 2016թ.-ից։ Այն կառուցվել է կողբեցի Սամսոն Աբովյանի կողմից։ Եկեղեցին կառուցվել է հին սրբատեղիների մոտ:
Կողբեցի զոհված ամուրիների աճյունները ամփոփված են եկեղեցու ներսում:
Ըստ մի ավանդազրույցի 30 ամուրի կողբեցիներ գյուղի պաշտպանության համար կռվելով և փախուստի մատնելով լեզգիներին, հետագայում սպանվում են լեզգի հրոսակների կողմից։
Այս հուշաքարը, որը տեղադրված է գյուղի կենտրոնում իր ծննդավայրին է նվիրել համագյուղացի քանդակագործ Լևոն Աբովյանը: Հուշաքարը տեղադրվել է 2016թ.-ի սեպտեմբերի 21-ին։
Հայաստանում առաջին գյուղական կուլտուրտնտեսական արտերը, փայտամշակման կոմբինատը, սղոցարանը, առաջին էլեկտրակայանը, առաջին գյուղական հիվանդանոցը և անտառտնտեսությունը հիմնվել են Կողբում, և այդ ամենը 20-ական թվականներին:
Գյուղը ունի երկու դպրոց, երկու մանկապարտեզ, նկարչական դպրոց, երաժշտական դպրոց և մշակույթի տուն, որտեղ գործում են տարբեր խմբակներ։ Կառուցվում է նաև Թումո կենտրոն։ Հայրենական պատերազմի մասնակից կողբեցի Ջահան Կարախանյանի անունով է կոչվում դպրոցներից մեկը։ Կողբ գյուղը շատ անվանի մարդիկ է տվել. գրողների միության նախկին նախագահ լուսահոգի Լևոն Անանյան, նկարիչ Նիկոլ Աղաբաբյան, գրող Աշոտ Աղաբաբյան, բժիշկներ Արարատ և Արտավազդ Սահակյաններ, դասախոս Ժան Ղուլիջանյան, դասախոս Վիգեն Ավագյան, հասարակական գործիչ Կարեն Քոչարյան և այլք:
Մեկնաբանություններ