Կողբափոր

Տավուշի մարզի Կողբ գյուղը գտնվում է Երևանից 195 կմ հեռավորության վրա՝ Հայաստանի Հանրապետության հյուսիս-արևելքում` Կողբ գետի ափին։ Բնակավայրի հարավ-արևմուտքում Գուգարաց լեռնաշղթան է ձգվում ՝ բաժանված Կոզմանի լեռնաբազուկով։ 2016թ.-ին համայնքների խոշորացման հետևանքով Կողբին է միացել Զորական համայնքը։ Կողբ համայնքի ղեկավարն է Արսեն Աղաբաբյանը:

Կողբը հայոց հնագույն բնակավայրերից է։ Ըստ գրավոր հիշատակումների Կողբը  1700 տարվա պատմություն ունի։ Ներկայիս բնակիչների մեծ մասը տեղաբնիկներ են։ Դեռևս պատմական ժամանակներից նրանց նախնիները ապրել են այստեղ:  Գյուղացիների մի հատվածը 1800-ականներին տեղափոխվել են այստեղ Ղարաբաղից։ Մյուս հատվածը Անիի կողմից, բայց դա շուրջ 1000 տարվա պատմություն ունի: Բնակավայրը պատմական աղբյուրներում հիշատակվում է Կողբաքար, Կողբափոր անվանումներով։ <<Կողբ>> բառը հայերեն <<ամրոց>> բառի հոմանիշներից է։ Ըստ կողբեցիների  <<Կողբ>> բառը հապավում է՝ կադրեր, որոնք ղեկավարում են բոլորին:

Կողբի վարչական տարածքը կազմում է 5000 հա։

Ըստ Մովսես Խորենացու Կողբափոր  գավառը գտնվել է Գուգարաց բդեշխության կազմում և հիմնվել է Մեծ Հայքի հյուսիսային սահմանները պաշտպանելու համար։ Կողբը մոտ 17 կմ սահմանային տարածնքեր ունի հարևան Վրաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանի հետ։

Շուրջ 500-600 տարի առաջ գյուղը ավելի հյուսիսում է գտնվել, բայց 1200թ.-ին ուժեղ երկրաշարժի պատճառով տեղափոխվել է ներկայիս տարածք։ Գյուղի հին բնակատեղիում պահպանվել է կիսաավեր եկեղեցի ՝ 10-11-րդ դարերի։ Գյուղի բարձունքներից մեկի վրա պահպանվել է Մշկավանքը։

Կողբի հուշարձանները համալրվել են մերօրյա կառույցներով։

Ահա Սուրբ Հովհաննես եկեղեցին, որը կառուցվել է կողբեցի Հովիկ Աբովյանի կողմից։

Սա Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչն է, որը սկսել է գործել 2016թ.-ից։ Այն կառուցվել է կողբեցի Սամսոն Աբովյանի կողմից։ Եկեղեցին կառուցվել է հին սրբատեղիների մոտ:

Կողբեցի զոհված ամուրիների աճյունները ամփոփված են եկեղեցու ներսում:

Ըստ մի ավանդազրույցի 30 ամուրի կողբեցիներ գյուղի պաշտպանության համար կռվելով և փախուստի մատնելով լեզգիներին, հետագայում սպանվում են լեզգի հրոսակների կողմից։

Այս հուշաքարը, որը տեղադրված է գյուղի կենտրոնում իր ծննդավայրին է նվիրել համագյուղացի քանդակագործ Լևոն Աբովյանը: Հուշաքարը տեղադրվել է 2016թ.-ի սեպտեմբերի 21-ին։

Հայաստանում առաջին գյուղական կուլտուրտնտեսական արտերը, փայտամշակման կոմբինատը, սղոցարանը, առաջին էլեկտրակայանը, առաջին գյուղական հիվանդանոցը և անտառտնտեսությունը հիմնվել են Կողբում,  և այդ ամենը 20-ական թվականներին:

Գյուղը ունի երկու դպրոց, երկու մանկապարտեզ, նկարչական դպրոց, երաժշտական դպրոց և մշակույթի տուն, որտեղ գործում են տարբեր խմբակներ։ Կառուցվում է նաև Թումո կենտրոն։  Հայրենական պատերազմի մասնակից կողբեցի Ջահան Կարախանյանի անունով է կոչվում դպրոցներից մեկը։ Կողբ գյուղը շատ անվանի մարդիկ է տվել. գրողների միության նախկին նախագահ լուսահոգի Լևոն Անանյան, նկարիչ Նիկոլ Աղաբաբյան, գրող Աշոտ Աղաբաբյան, բժիշկներ Արարատ և Արտավազդ Սահակյաններ, դասախոս Ժան Ղուլիջանյան, դասախոս Վիգեն Ավագյան, հասարակական գործիչ Կարեն Քոչարյան և այլք: