Հայաստանի Հանրապետության հարավային դարպաս համարվող Մեղրի քաղաքը գտնվում է Զանգեզուրի լեռնաշղթայի հարավ-արևելքում, Մեղրի գետի ափին: Մեղրին բնակեցված է եղել դեռ շատ հին ժամանակներից և Հայաստանի կազմում եղել է Երվանդունիների ու Արտաշեսյանների ժամանակաշրջանում: Այնտեղ հայտնաբերվել են բրոնզի և երկաթի դարերի նյութական մշակույթի մնացորդներ։ 5-րդ դարում Մեղրին սկզբում կոչվել է Կարճավան, հիմնվել է Սմբատ 1-ի կողմից։
Մեղրին հսկա լեռներով շրջապատված փոքրիկ քարե քաղաք է : Լեռներն ասես շուրջպար են բռնել նրա շուրջը և թիկունք են դարձել նրան:
Սարեր ,ծիրանի այգիներ, նեղ փողոցներ,հին տներ…Այստեղ ամեն ինչ անասելի գեղեցիկ է: Այստեղի բնակիչները հայտնի են իրենց հյուրասիրությամբ,բարությամբ, օգնելու կարողությամբ,աշխատասիրությամբ: Նրանք նաև համառ և պատվախնդիր ժողովուրդ են: Այստեղ են աճում ամենաքաղցրահամ մրգերը ՝ թուզը, արքայանարինջը ,խաղողը,նուռը: Այստեղ ամեն մի անկյունում նուռ է աճում : Մեղրու նուռն այնքան քաղցր է ,որ երբ հարցնում ես մեղրեցիներից ինչու է այդպես պատասխանում են ՝մենք ապրում ենք թոնրի մեջ, Մեղրիի սարերը թոնրի պատերն են, դրա համար էլ այստեղ աճող յուրաքանչյուր միրգ շատ համեղ է:
Մեղրին ՝ այս սքանչելագույն վայրը հարուստ է պատմամշակութային արժեքներով: Դրանցից ամենահինն է Մեղրու վանքը:
Եկեղեցիներից են նաև Մեղրու մեծ և փոքր թաղերի եկեղեցիները ,որոնք պահպանվել են մինչև օրս և նրանց պատերին կան Հովնաթանյան նկարիչների զարդանախշեր, ավելի ճիշտ` դրանց հետքերը:
ՄԵՂՐՈՒ ԱՄՐՈՑ
Մեղրու բերդի մասին առաջին պատմական տեղեկատվությունը տալիս է Սյունյաց աշխարհի պատմիչ Ստեփանոս Օրբելյանը, ըստ որի 1083 թվականին բերդն արդեն կանգուն էր և հայտնի: Մեղրու բերդը չունի պարսպապատեր՝ լեռնաշղթաներն իրենք են ծառայում պարիսպների փոխարեն: Ամրոցը միակն է Հայաստանում, որի աշտարակները նախատեսված են եղել հրազենի համար: Շինության յուրահատկությունների շնորհիվ 1723 թ. Մեղրիի բերդը Դավիթ Բեկի գլխավորությամբ կարողացավ դիմակայել թուրքական հարձակումներին: Մեղրու բերդը քաղաքի ամենաբարձր կետն է համարվում: Բերդը գտնվում է քաղաքի Մեծ թաղի հյուսիսային կողմում,իսկ աշտարակների մի մասը հենց քաղաքի մեջ են: 1083 թ. բերդն արդեն կառուցված է եղել, վերակառուցվել է 18-րդ դարում:
ՄԵՂՐՈՒ ՄԵԾ ԹԱՂԻ ՍՈՒՐԲ ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ ԵԿԵՂԵՑԻ (17-ՐԴ ԴԱՐ)
Այս հրաշագեղ եկեղեցին դասվում է 17-րդ դարի գմբեթավոր եկեղեցիների շարքին ։ Գտնվում է Մեղրի քաղաքի բարձրադիր հյուսիսային թաղամասում, բոլոր կողմերից շրջապատված է բնակելի տներով։ Քառամույթ գմբեթավոր բազիլիկ է։ Եկեղեցում կարող ենք տեսնել Հայաստան բերված ամենահին դաշնամուրը,որը մեղրեցիների համար հպարտանալու առիթ է: Մեղրեցիները պատմում են ,որն երբ մեղրեցի Մկրտիչ Վաչյանն ամուսնացել է ագուլիսցի օրիորդ Եղիսաբեթի հետ, Եղիսաբեթի օժիտ դաշնամուրը հարազատները Բեռլին քաղաքից բերել են տվել Թիֆլիս, այնուհետև՝ Ջուլֆա, հետո՝ Ագուլիս՝ Եղիսաբեթի ծնողների մոտ: Մեղրեցի Վաչյանները 25 հոգով և բազմաթիվ ջորիներով գնում են Ագուլիս, դաշնամուրը տեղափոխում Մեղրի: Դաշնամուրը քաղաք բերվել է 1895-96 թվականներին:
ՄԵՂՐՈՒ ՓՈՔՐ ԹԱՂԻ ՍՈՒՐԲ ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ՄԿՐՏԻՉ ԵԿԵՂԵՑԻ
Եկեղեցին 17 –րդ դարում կառուցված պաշտանմունքային կոթող է, ճարտարապետական կառույց: Եկեղեցու զարդը նրա որմնանկարներն են,որոնք ժամանակի ընթացքում պարբերաբար եղանակային գործոնների հետևանքով ավերվել են, իսկ շատերը արդեն կործանվան եզրին են կանգնած:
2016 թվականին ԱՄՆ դեսպանի,մշակույթային ժառանգության պահպանման ֆոնդի շնորհիվ ֆինանսավորվեց այս եկեղեցու արդեն վերացման եզրին գտնվող որմնանկարների վերականգնման աշխատանքները: Այդ նախագծի նպատակը,դեռևս պահպանված որմնանկարների փրկությունն էր:
Որպես վերջաբան ցանկանում եմ մեջբերել Վազգեն Սարգսյանի խոսքը Մեղրու մասին.
<<Մեղրին ավելի կարևոր է…
Աշխարհագրական տարածք չէ Մեղրին, հայրենիքի մի բուռ չէ։ Եվ երբ դու Մեղրին տալիս ես օտարին, քո տան դուռը փակում ես քեզ վրա։ Չգիտեմ՝ ներսից, չգիտեմ՝ դրսից, ու բանալին կախում ես կրծքիդ։ Ես զգուշացնում եմ՝ Մեղրին մի օր պայթելու է հենց Երևանի կենտրոնում:>>
Վազգեն Սարգսյան
Մեկնաբանություններ