Պատմության լուռ վկան

Թե ուզում ես ճանաչ լինել պատմությանը՝ նախ սովորիր ճանաչել քեզ շրջապատող միջավայրը, հաղորդակից լինել պատմության լուռ վկաներին` այն կանգուն կերպարներին, որոնք ավելի մեծ ու բովանդակային պատմություն ունեն անցյալի մաքառումների, վերելքների ու վայրէջքների մասին, քան կարող ես կարդալ պատմության դասագրքերում կամ տեղեկատվական աղբյուրներում։

Այդ լուռ վկաներից մեկն էլ Քարագլխի Սուրբ Խաչ եկեղեցին է՝ կառուցված 1871 թվականին։ Եռանավ բազալիկ հորինվածքով շինություն է, պահպանված ճարտարապետական բեկորները հուշում են, որ այն հիմնվել է թերևս վերջինիս կառուցման պահին արդեն բավականաչափ ավերված եկեղեցու տեղում։ Մասնավորապես ուշադրություն է գրավում հին եկեղեցու գեղաքանդակ և խաչազարդ բարավարը, որը, որպես հնավանդ հիշատակ ագուցվել է նորաշեն եկեղեցու արևմտյան ճակատում։ Եկեղեցու որմերում` ինչպես արտաքուստ, այնպես էլ ներքուստ, պատահական դիրքով ագուցված են ամբողջական կամ բեկորատված մի քանի խաչքարեր։ Նոր եկեղեցու կառուցմաան մասին որևէ վկայություն չեն թողել, իսկ գրավոր հիշատաություններն ընդհամենը հայտնում են 1920-ական թվականներին կատարված գողությունների մասին։ Կործանարար ժամանակը մոռացության ու անտարբերությաան է մատնել կառույցը, և այն որոշ ժամանակ դադարել է իր հիմնական նպատակին ծառայել։

2019 թվականին՝ մոսկվայաբնակ, ծնունդով քարագլխեցի Արտակ, Արա և Վակե Խաչատրյան եղբայրների հովանավորությամբ, Սամվել Աղաջանյանի ճարտարապետությամբ, շինարարական աշխատանքները կարգավորող Սամվել Կիրակոսյանի և մյուս աշխատակիցների ջանքերով սկսվեցին եկեղեցու վերանորոգման և հուշահամալիրի կառուցման աշխատանքները։ Շինարարական աշխատանքների ընթացում, մուտքի դռան վերևի հատվածում հայտնաբերվել է շինարարակն նյութերով ծածկված Տիրոջ նկարը, որը վերագրվում է 1926 թվականին։

Տեղացիների հավատքի, արժանավոր քարագլխեցիների և սրտացավ մարդկանց շնորհիվ՝ սովետական տարիներին պահեստի վերածված <<Ժամտունը>> այսօր վերակառուցվել է, օհնվել, վերականգնել անունն ու կարևոր սրբավայր դարձել ոչ միայն քարագլխեցիների, այլև հարակից բնակավայրերի բնակիչների և զբոսաշրջիկների համար։
Հետադարձ հայացք ձգելով սրանից 1-2 տարի առաջ՝ հպարտությամբ կարող եմ ասել, որ այն եկեղեցին, որը ապրիլի 24-ին և հատուկկենտ օրերի էր մարդաշատ լինում, հիմա ամենօրյա այցելուների պակաս չի զգում։
Եվ այսպիսի քանի՜ Սուրբ Խաչեր կան մեր երկրում, որոնց անտեղյակ են մեր հայրենակիցները, ու քանիսն էլ անուշադրություն հետևանքով ավերվել են։ Պետք է ճանաչել ու արժևորել ամեն քար ու տեղեկացված լինել մեր պատմական ակունքներին՝ մեզ ազատելով օտարին ձուլվելու վտանգից։