Ճանաչենք մեր պատմությունը. Հայաստանի յոթերորդ մայրաքաղաք Դվինը և Սուրբ Գրիգոր Կաթողիկե եկեղեցին:
Պատմական Հայաստանը ունեցել է 12 մայրաքաղաքներ, որոնցից յոթերորդը
համարվում է Դվինը: Այն հիմնադրվել է չորրորդ դարի 30-ական թվականներին
՝արշակունյաց թագավոր Խոսրով Կոտակի կողմից: Միջնադարյան Հայաստանի
մայրաքաղաքը եղել է երկրի վարչաքաղաքական, պաշտպանական,
առևտրատնտեսական և մշակութային խոշորագույն կենտրոնը, 470-893
թվականներին եղել է հայոց հոգևոր կենտրոնը: Քաղաքը, ցավոք, կործանվել է 893
թվականին տեղի ունեցած երկրաշարժից, իսկ վերջնական հարվածը հասցրել են
մոնղոլները 1236 թվականին՝ Չարմաղանի գլխավորությամբ:
Հայաստանում այն եղել է առևտրի և արհեստագործության խոշորագույն կենտրոնը:
Դվինը մերձավոր արևելքում միջազգային առևտրի կարևոր հիմնարկներից էր՝
Մետաքսի ճանապարհի կենտրոններից մեկը: Հայաստանի միջնադարյան քաղաքների
ուսումնասիրության համատեքստում հատուկ նշանակություն է ձեռք
բերել:Պատահական չէ, որ միջնադարյան Հայաստանի հաարակական-մշակութային
հարաբերությունների, արհեստային արտադրության, առևտրի,
դրամաշրջանառության վերաբերյալ շատ եզրակացություններ և ընդհանրացումներ
կատարված են Դվինի երկարամյա պեղումներով ձեռք բերված նյութերով:
Ամենահնագույն գտածոները պատկանում են վաղ երկաթի ժամանակաշրջանին՝
մ.թ.ա. 9-7-րդ դարերին:Միջնաբերդի պեղումների ժամանակ բացվել են վաղ բրոնզի
ժամանակաշրջանի խոշոր բնակավայրի հետքեր՝ կիկլոպյան կառույցներով:
Մայրաքաղաքը շրջապատված է եղել հսկայածավալ կավաշեն պարիսպներով, որոնք
ունեցել են կիսաբլուր բուրգեր և իրենց 4 անկյունների վրա 4 մեծ բոլորակ
աշտարակներ՝ շուրջ 44: Յուրաքանչյուր 40 մետրի վրա դրված է եղել մի բուրգ և մի
բուրգից մինչև հաջորդը եղել է մոտ 10 մետր հարթ պատ: Աշտարակները ունեցել են 15
մետր և ավելի բարձրություն
Քաղաքի կենտրոնում եղել է միջնաբերդը:Բարձրանալով դեպի միջնաբերդ տանող
պատմական քաղաքի ճանապարհին փոխարինած աստիճաններով, որոնք մեզ
տանում են դեպի <<Միջնաբերդ>> կոչվող ավերակներ , մենք կհայտնվենք արքայի
ընտանիքի բնակության վայրում:Միջնաբերդից արքան տեսնում էր ողջ քաղաքը, իսկ
մենք ներկայումս կարող ենք տեսնել Ներքին Դվին գյուղի Սուրբ Հարություն եկեղեցին,
որը կարծես սպասում է Սուրբ Գրիգոր Կաթողիկե եկեղեցու վերակառուցմանը:
Սուրբ Գրիգոր Կաթողիկեն եղել է քաղաքի նշանավոր եկեղեցին:Այն կառուցվել է 4-րդ
դարի երկրերդ կեսից և սկզբում եղել է փայտաշեն: 7-րդ դարում վերածվում է խաչաձև
հատակագծով կենտրոնագմբեթ քարակերտ եկեղեցու: Դվինի տաճարի ընդհանուր
երկարությունը եղել է 52,4 մետր, որը հնագույն եկեղեցիներից ամենամեծն է:
Երկրաշարժի արդյունքում, ցավոք, շատ էր վնսվել, որի հետևանքով կաթողիկոսական
աթոռը տեղափոխվել էր Զվարթնոց:Ավերակների այժյա մնացորդներից երևում է, որ
շենքն ամբողջությամբ կառուցված է եղել սրբատաշ տուֆ քարով և կրային շաղախով:
Ներկայումս տարվում են շինարարական աշխաըանքներ, որոնք ուղղված են եկեղեցին
վերականգնելուն:
Այն, ինչ ավերվեց երկրաշարժի և մոնղոլների արշավանքների արդյունքում,
մարդկային հմուտ ձեռքով հառնում է նորից՝ բերելով իր հետ Հայաստանի պատմական
ժամանակաշրջանի շունչը և ոգին:
Մեկնաբանություններ